مطالعات سیاست گذاری شهری، مطالعاتی شایع و اثر گذار در حوزه مدیریت و سیاست گذاری شهری در جهان است. این مطالعات البته در ایران هنوز رواج نیافته اند. بنابراین این مقاله نوشته ای آغازین در این زمینه است. در این مقاله شهر تهران که از کلان شهرهای جهان است به عنوان بستری مناسب برای سیاست های عمومی شهری در نظر گرفته شده است. تهران در این نوشتار ابتدا به گونه ای عمومی معرفی شده، بر اهمیت آن از جنبه های گوناگون تاکید رفته و سپس برخی از عمده ترین مشکلات شهر تهران مورد تاکید قرار گرفته است. نویسنده در ادامه کوشیده است تا قابلیت های رشته سیاست گذاری عمومی در ارایه راه حل برای مسایل و مشکلات کلی و بخشی شهر تهران را مورد توجه قرار دهد. در عرصه کلی مسایل توسعه پایدار، حکمرانی، تصویر شهری و بودجه مورد بررسی واقع شده اند و در عرصه بخشی به مقوله های محیط زیست، حمل و نقل شهری و ایمنی در مقابل زلزله پرداخته شده است.

مقاله حاضر از نوع مقایسه ای به بررسی نظریه و تجربه سیاست شهری و دیپلماسی شهری در مدرنیزاسیون در دو دوره مختلف پهلوی دوم و جمهوری اسلامی می پردازد. یکی از اهداف سیاست خارجی هر کشور نیز، به طور عام، توسعه قلمرو نفوذ یا حوزه نفوذ است. منظور از حوزه نفوذ نیز شکل گیری فضاهایی برای حضور مرئی و نامرئی یک کشور است تا بتواند ارزش های مورد توجه خود را ترویج نماید. این مقاله از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و تلاش دارد به شیوه اسنادی و در چارچوب بحث دیپلماسی شهری، سیاست های دولت ها را در دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. بر این اساس پرسش اصلی عبارت است از: تجربه سیاست شهری و دیپلماسی شهری در دوران پهلوی دوم و جمهوری اسلامی چه تأثیری بر مدرنیزاسیون در دو دوره داشته است؟فرضیه موقت نیز عبارت است از: با وجود دولت استبدادی شبه مدرن، خرده گفتمان های دولت خودکامه، دولت اقتدارگرای بوروکراتیک و دولت اقتدارگری رانتیر در دوران پهلوی دوم و با وجود مردم سالاری دینی و دولت رانتیر جمهوری اسلامی هر دو دوره سیاست شهری و دیپلماسی شهری با موفقیت ها و ضعف هایی همراه بوده و به روند مدرنیزاسیون در ایران کمک شده است.

ضعف در سیاست گذاری، افزایش کیفیت و بهبود ارائه خدمات به شهروندان را متوقف می کند و این مسئله باعث شده است تا نیاز به شیوه های جدید مدل سیاست گذاری در حوزه خدمات شهری برای پیشرفت و توسعه شهری بیشتر احساس شود. بنابراین، پژوهش حاضر در صدد آن است تا با ارائه مدل سیاست گذاری خدمات شهری شهرداری بتواند به ارائه مناسب خدمات شهری و توسعه شهری کمک کند. بدین منظور، تحقیق حاضر به صورت توسعه ای-کاربردی و در دو فاز کمّی-کیفی انجام شده است. جامعه تحقیق در بخش کیفی خبرگان شامل مدیران ارشد شهرداری هستند که با روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند و نظری به تعداد 15 بر اساس معیار اشباع نظری انتخاب شدند و در بخش کمی، جامه آماری کارکنان شهرداری ها به تعداد 350 نفر به صورت تصادفی-طبقه ای است. یافته های بخش کیفی با روش تحلیل محتوا نشان داد مدل شامل پنج متغیر «محیطی»، «اقتصادی»، «فرهنگی»، «محتوایی»، و «عملیاتی» به همراه 20 مولفه می باشد. یافته-های بخش کمی با روش دیمتل فازی نشان داد که متغیرهای «محیطی»، «فرهنگی»، «اقتصادی»، «محتوایی» به ترتیب بر متغیر «عملیاتی» اثر می گذارد. یافته های روش مدلسازی معادلات ساختاری برای آزمون مدل نشان داد که متغیر محیطی بر «فرهنگی»، «اقتصادی»، «محتوایی» و «عملیاتی» تاثیر مثبت و معنی داری دارد. همچنین متغیر «فرهنگی» با «اقتصادی» و «عملیاتی» رابطه مثبت و معنی داری دارد. اما روابط بین «فرهنگی» و «اقتصادی» با «محتوایی» تایید نشد. امید است مدیران و دولتمردان با تمرکز بر قوانین مناسب و حمایت ها اقتصادی بتواند در اجرای مناسب سیاست گذاری ها به موفقیت دست یابند.

بررسی فضای شهر و چگونگی سیاست گذاری ها در فضای شهری یکی از موضوعات مورد بحث و بررسی در جغرافیای سیاسی است. در صورتی که، بدون توجه به چارچوب فضایی و قلمرو جغرافیایی شهر، سیاست گذاری ها انجام گیرد، عدم تطابق بین سیاست ها و فضای شهر مشکلاتی پدید می آورد که جبران آن ها خسارت های بسیار زیادی ایجاد می کند. بنابراین، یکی از حوزه هایی که امروزه جغرافی دانان سیاسی را موظف ساخته تا به آن بپردازند موضوع چگونگی سیاست گذاری و مدیریت فضای سیاسی شهر با زیر بنای جغرافیایی است. در تهران، به عنوان پایتخت سیاسی ایران، برای سازمان دهی سیاسی فضای شهر باید از آرای جغرافی دانان، به ویژه جغرافی دانان سیاسی، برای بهکرد عملکردها استفاده کرد. هر نوع پروژه و طرح در راستای توسعه و مدیریت سیاسی فضای شهر تهران بدون همکاری و همیاری جغرافیا امکان پذیر نیست. چون که همه پروژه ها و طرح ها در قالب و ظرف مکانی و فضایی از حالت بالقوه به حالت بالفعل درمی آیند و تجربه نشان می دهد هر طرحی که بدون حضور و نظرخواهی جغرافیا تدوین و اجرا شده است با مشکلاتی عدیده به ویژه مشکلات زمین ساختی و اقلیم شناسی و عدم کارایی مکانی مواجه شده است. مقاله بنیادی حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی، درصدد بیان این مسیله است که برای سامان دهی و توسعه شهر تهران باید سیاست گذاری ها در راستای شرایط و امکانات جغرافیایی به ویژه پتانسیل هایی فضایی انجام گیرد. در این زمینه، بر دولت محلی به عنوان نماد جغرافیایی و ایجاد امنیت به عنوان عنصری سیاسی در فضای شهر تهران تاکید شده است.